Zapraszam na cykl polecajek pt. Co zobaczyć w Beskidzie Niskim? Będzie zwięźle i na temat.

Cz.3/50 Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli

Bardzo rzadko odwiedzane Muzeum Historyczne w Dukli ma siedzibę w zabytkowym, późnobarokowym zespole pałacowo-parkowym ukształtowanym w latach 1764 – 65 o długiej i ciekawej historii. Odwiedzający znajdą tutaj mnóstwo ciekawostek związanych z militariami oraz historią Dukli, która uważana jest za jedną z najatrakcyjniejszych turystycznie miejscowości Beskidu Niskiego.

Na przestrzeni wieków budowla przechodziła przez trzy fazy gruntownej przebudowy, zmieniając swój kształt, styl i wielkość. Rezydencja Mniszchów była jedną z piękniejszych w ówczesnej Polsce. W XVI w. jako pierwszy powstał tu renesansowy zamek, który jednak szybko popadł w ruinę.  Wiek później staraniem nowego właściciela, Franciszka Mniszcha, zamek został odbudowany w typie włoskiego “palazzo in fortezza” – pałacu o cechach obronnych.

Ostatni okres przebudowy wiąże się linią dukielskich Mniszchów – Jerzym Mniszchem i jego żoną Marią Amalią z Brühlów, której słynny, rokokowy nagrobek z białego i czarnego marmuru znajduje się w barokowym kościele p.w. św. Marii Magdaleny w Dukli, obok pałacu. Postać Marii Amalii (1736 – 1772) do dziś pobudza wyobraźnię historyków, którzy przypisują jej zorganizowanie zamachu na Gertrudę z Komorowskich, pierwszą żonę Szczęsnego Potockiego, za którego Maria chciała wydać swoją jedyna córkę Józefinę. Zagadkowe są również okoliczności jej śmierci.

Mniszchowie inspirując się modą francuską rozpoczęli prace budowlane, przekształcając warownię w znakomite założenie pałacowo-parkowe. Przed elewacją frontową urządzono półkolisty dziedziniec, a po przeciwnej stronie założono duży ogród, wzorowany na symetrycznych ogrodach francuskich o układzie tarasowym z alejami i układem osi widokowych. Park ten był jednym z piękniejszych w Polsce i do dziś zachwyca spacerowiczów (wiosną kwitną tu łany czosnku niedźwiedziego). Uwagę zwraca aleja lipowa z drzewami o 300-centymetrowym obwodzie oraz drzewa egzotyczne. W ten sposób powstała późnobarokowa rezydencja magnacka w stylu francuskim, w typie “entre cour et jardin” (fr. między dziedzińcem, a ogrodem).

Za sprawą Mniszchów pałac należał do ważnych ośrodków życia kulturalnego, towarzyskiego i politycznego w ówczesnej Polsce o znaczeniu ponadregionalnym, na wzór Warszawy czy Puław. Po I rozbiorze Polski w 1772 r. pałac zajęły wojska austriackie i urządziły w nim koszary. Po śmierci rodziców – Jerzego i Amalii Mniszchówich, ich córka Józefina w 1779 r. sprzedała rodową rezydencję wojewodzie wołyńskiemu Józefowi Kantemu Ossolińskiemu. W kolejnych latach Dukla była w posiadaniu rodziny Stadnickich oraz Męcińskich, a Wojciech Męciński zgromadził w dukielskim pałacu jedną z największych w tym czasie w Galicji kolekcję malarstwa (dzieła Rubensa, Poussina i Bacciarellego). W 1925 r. pałac przeszedł na własność rodziny Tarnowskich, którzy byli w jego posiadaniu do II wojny światowej, po której został on znacjonalizowany. Po wielu latach, w 2012 r. posiadłość powróciła do rodziny Tarnowskich.

Z powstaniem muzeum łączyło się przede wszystkim podjęcie odbudowy zniszczonego  przez działania wojenne i późniejsze zaniedbania zabytkowego zespołu pałacowo – parkowego, pozbawionego m.in. dachu. Muzeum dała początek wystawa ukazująca bitwę dukielską w 1944 r. jako największą bitwę górską w czasie II wojny światowej. Wystawę zorganizowano w 1964 r. w ramach obchodów jej dwudziestej rocznicy.

W Muzeum organizowane są wystawy stałe:

– Z dziejów Dukli i dukielskiego zespołu pałacowo-parkowego. Na ekspozycję składają się liczne dokumenty archiwalne oraz fotografie. Prezentowane są również nieliczne zachowane elementy rokokowego wystroju pałacu z czasów Mniszchów oraz znajdujące się na wyposażeniu pałacu w XIX i na początku XX w. wyroby rzemiosła artystycznego.

– Z walk w Karpatach w okresie I i II wojny światowej. Prezentowany jest sprzęt wojskowy używany podczas walk prowadzonych w Karpatach zimą na przełomie 1914 i 1915 r oraz jesienią 1939 i 1944 r. Większość zgromadzonych eksponatów z tego okresu pochodzi bezpośrednio z pobojowiska, bądź od okolicznych mieszkańców.

– Skansen broni ciężkiej na dziedzińcu Muzeum. Zgromadzono tu prawie 20 egzemplarzy broni pancernej, artyleryjskiej, rakietowej i przeciwlotniczej, a wśród nich m.in: armaty, czołg T-34-85, działa, haubice czy wyrzutnie rakiet.

Będąc w Dukli warto zobaczyć wspomniany wyżej kościół p.w. Marii Magdaleny z 1747 r. z rokokowym nagrobkiem Amalii Mniszchowej; zabudowę Rynku z renesansowym ratuszem z XVII w., a przebudowanym w XIX w.; ruiny synagogi z 1758 r.; ruiny browaru z lat 1750–1799 za parkowym murem; kościół i klasztor p.w. św. Jana z Dukli z 1731 r. z relikwiami tego świętego; cmentarz wojenny z I i II wojny światowej będący jednym z największych w Polsce pod względem liczby pochówków (ponad 10 tys.) oraz dwa cmentarze żydowskie (łącznie ponad 200 zachowanych nagrobków).

Co czwartek i sobotę w Dukli odbywa się niedaleko pałacu targ, a dukielska targowica, oprócz funkcji handlowych, ma znaczenie towarzyskie. W każdą pierwszą sobotę miesiąca odbywa się tu giełda „staroci”, na której warto pojawić się bardzo wcześnie rano, ponieważ najciekawsze stragany zamykają się jeszcze przed południem.

Odwiedzając Duklę koniecznie odwiedźcie Panią Anię w Transgranicznej Informacji Turystycznej. Jej ogromna wiedza o regionie, pogoda ducha i uśmiech sprawią, że nie będziecie chcieli zamknąć za sobą drzwi. W Transgranicznym Centrum Informacji zaopatrzycie się w mapy, ciekawe przewodniki i drobne pamiątki. Ta najlepsza informacja turystyczna znajduje się naprzeciwko kościoła, przy drodze odchodzącej od Rynku, na którym stoi piękny ratusz. Jeśli zmarzniecie spacerując po pełnej ciekawostek okolicy, zagrzejcie się przy herbacie w Browar Dukla niedaleko ratusza. Zerknijcie na stronę: http://it.dukla.pl/

Bilety wstępu do Muzeum Historycznego:
normalny 10 zł, ulgowy 7 zł. Zwiedzanie z przewodnikiem 50 zł.
Kontakt: ul. Trakt Węgierski 5, http://www.muzeumdukla.pl

A wiesz, że już wkrótce zostanie otwarta nowa atrakcja pod Rynkiem w Dukli? 🙂 Zdjęcie poniżej zdradza lokalizację tej atrakcji.

Już wiosną premiera mojej nowej książki o Beskidzie Niskim, w której piszę m.in. o kilkudziesięciu innych miejscach wartych odwiedzenia w tych górach. Szczegóły dostępne są na stronie Wydawnictwa Bezdroża. Okładka już wkrótce! By przejść na stronę kliknij w obrazek poniżej.

Po cichu przypomnę, że w czerwcu 2022 r. ukazała się moja pierwsza książka pt. Bieszczady pełne wrażeń. Opisałem ją we wpisie, do którego odnośnik znajduje się tutaj. By przejść na stronę Wydawnictwa Bezdroża kliknij w poniższe zdjęcie.

Dziękuję i do zobaczenia na szlaku!
Martin Martinger