Choć wszyscy jeździmy w Bieszczady dla pięknych panoram rozciągających się z wysokich połonin, to warto wiedzieć, że i w dolinach znajdziemy prawdziwe cuda. Nie bez powodu, w roku 1999 Bieszczadzki Park Narodowy powiększył się o tereny Doliny Górnego Sanu. Objął w ten sposób cztery bezcenne torfowiska wysokie (Łokieć, Dźwiniacz, Tarnawa i Litmirz). Torfowisko Tarnawa w sposób wyjątkowy zostało udostępnione dla turystów, ciekawych świata przyrody.

Torfowisko zlokalizowane jest przy drodze, w połowie trasy pomiędzy Tarnawą Niżną, a Bukowcem, dlatego udając się do źródeł Sanu warto poświęcić mu godzinę, czy dwie. Ja zagościłem tam na prawie trzy. Cisza i spokój po wizycie na zatłoczonej Tarnicy pozwalały w skupieniu przyglądać się budzącej po zimie przyrodzie. Na pewno nie będzie Wam śpieszno opuszczać tego miejsca. Przed rozpoczęciem wycieczki, polecam zapoznać się z ciekawą tablicą edukacyjną na temat powstawania i ochrony torfowisk. Znajdziecie na niej plan nieistniejącej już wioski Tarnawa Wyżna, na terenie której własnie jesteście. Sama tablica znajduje się przy dużym parkingu, gdzie możecie bezpiecznie zostawić samochód czy rower. Obok stoi duża wiata i kilka stołów z ławami, idelnymi na piknik z widokiem.

Kiedy zapoznacie się już z tablicą, spójrzcie ukradkiem na prawo. Matka Natura tuż nad pięknymi łąkami wyniosła dumne stoki Halicza (1333 m.n.p.m.) , Wołowego Garbu (1248 m.n.p.m.), Krzemienia (1335 m.n.p.m.), czy Bukowego Berda (1311 m.n.p.m.). Mamy szczęście, bo właśnie możemy podziwiać tak mało popularną, panoramę „Bieszczadzkiego Worka” od północno – wschodniej strony. Na próżno szukać jej na widokówkach, lodówkowych magnesach czy kalendarzach na 2019 rok. Jednak jak wiemy, nie jesteśmy tu dla panoram! Co tam Halicz i Krzemień. Gdzie te miesiącami wyczekiwane wełnianki pochwowate i derkacze? Ruszajmy w teren.

Torfowisko podzielone jest na dwie części. Mniejsza z nich ma powierzchnię ok 6 ha, zaś większa 20 ha. Rozdziela je parking na którym właśnie stoimy. Przez pierwszą z części poprowadzony jest zapętlony pomost z barierkami, z których możemy obserwować otoczenie. Znajdujemy się w odległości ok. 50 m od Sanu, co nie jest bez znaczenia dla naszego torfowiska. To dzięki stałym podtopieniom i beztlenowemu butwieniu szczątków roślin, blisko 10 000 lat temu zaczął się w tym miejscu tworzyć torf.

Spacerując po drugiej części mamy okazję przyjrzeć się bobrowemu rozlewisku,  nad którym przejdziemy drewnianym pomostem. Później przekonamy się czym jest bagienny bór sosnowy z domieszką brzozy brodawkowej, ponieważ będziemy spacerować przez sam jego środek. Torfowisko to wyjątkowa flora i fauna.

Odnajdziemy tutaj:

• borówkę brusznicę i borówkę bagienną,
• bażynę czarną i żurawinę błotną, wełniankę pochwowatą, czy rosiczkę okrągłolistną.
• derkacza, bekasa, słonkę, czy srokosza. (Warto przed wycieczką zapisać sobie w telefonie zdjęcia tych ptaszyn, bo szansa na ich zobaczenie jest duża.)
• 14 gatunków mrówek, rzadkie motyle i chrząszcze, występujące tylko na torfowiskach, dodatkowo podkreślają słuszność ochrony tego miejsca.

Uważne oko turysty-pasjonata na pewno wypatrzy po drodze sosnę zwyczajną, która rośnie tutaj na naturalnych stanowiskach. Większy problem z odczuciem euforii z tego powodu na pewno będą mieli turyści-pasjonaci rozróżniający jedynie choinki od drzew liściastych 😉

Warto wiedzieć, że niewiele brakło i być może po 26 ha rozległego torfowiska nie zostałaby ani kępka mchu torfowca czerwonawego. W 1927 roku torfowisko zapaliło się od iskry przejeżdżającej tędy lokomotywy. Pożar trwał dobre 5 lat. W czterdzieści lat po tym wydarzeniu Urząd Rady Ministrów podjął decyzję o osuszeniu tych terenów dla powstających gospodarstw rolnych. Torfowiska pocięto wtedy kanałami i naszpikowano ceramicznymi drenami.  Jeden z takich kanałów melioracyjnych zachował się do dziś na borowej części torfowiska (tej większej). Bez problemu możemy dostrzec go w terenie. Przejdziemy nawet przez niego niewielkim mostkiem.

Osuszanie torfowiska przyczyniło się do zaniku wielu bezcennych roślin. Już w połowie lat osiemdziesiątych zaniechano jednak nierentownego wykorzystywania tych terenów dla celów rolnych, a w 1976 roku stworzono tutaj rezerwat florystyczny, który w 1999 roku włączono do Bieszczadzkiego Parku Narodowego.  Od tego czasu Park Narodowy, poprzez budowę ziemnych zastawek wodnych, czy demontaż drenów, dokłada wszelkich starań by odtworzyć zbiorowiska roślinne obecne tutaj, w dolinie Sanu, od tysięcy lat. Z tego powodu warto wziąć sobie do serca tabliczki „Uwaga! Regeneracja otoczenia przyrodniczego. Nie schodź ze szlaku!”, których w Bieszczadach znajdziemy wiele.

Spacerując pierwszy raz po rozstawionych w malowniczej scenerii torfowiska pomostach, miałem wrażenie, że znajduję się w miejscu, które kiedyś już odwiedziłem! Kilka lat temu miałem przyjemność ponad dwa tygodnie przemierzać znajdujące się daleko za kołem podbiegunowym torfowiska wysokie fińskiej Laponii.

Park Narodowy Urho Kekkonena to do dziś moje ulubione miejsce poza granicami naszego kraju. Teraz już wiem, że nie muszę pokonywać 2 500 km by zobaczyć coś równie pięknego. Torfowisko w Tarnawie to bez wątpienia miejsce równie interesujące. Oczywiście nie dla każdego obserwowanie świata przyrody i źdźbeł trawy to szalona frajda, jednak uważam, że jadąc w kierunku źródeł Sanu, warto zahaczyć o tę nieupominającą się o uwagę, atrakcję.

Ja sam czekam już na pełnię lata, by odwiedzić to miejsce raz jeszcze i zobaczyć jak zmieni się do tego czasu. Poniżej załączam Wam dwa zdjęcia z wycieczki do odległej Finlandii. Bogata roślinność to efekt pory roku w jakiej fotografie zostały wykonane (sierpień). Dajmy jeszcze miesiąc, może dwa, naszej Tarnawie i z pewnością prześcignie fińskich, zamszonych koleżków.

Tym, którzy chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej na temat historii i charakterystyki Torfowiska w Tarnawie polecam artykuły:

• Przyczyny zanikania i degradacji torfowisk – w Europie i w Bieszczadach.
• Torfowiska bieszczadzkie na przestrzeni dziejów – w kontekście ochrony aktywnej prowadzonej przez Bieszczadzki Park Narodowy.

Dodatkowo znajdziecie w nich wiele ciekawych zdjęć.

Do zobaczenia w Tarnawie!
Zapraszam na wspólne wycieczki.
Martin Martinger

PS.
Rezerwat Torfowisko Tarnawa leży na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego, dlatego należy pamiętać o kupnie biletu wstępu. Sprzedaż prowadzi „Baza nad Roztokami” w Tarnawie Niżnej, którą miniemy jadąc tutaj z Mucznego.

Moje inne wpisy o Bieszczadach:

• Zarośnięte bojkowskie piwnice. Jaworzec
• Bieszczady Ukraińskie. Libuchora – historia wciąż żywa. 
• 7 powodów, dla których warto zaszyć się w dolinie Łopienki.
• Nieistniejący Dźwiniacz Górny.
• Wschód słońca z wieży widokowej na Korbani.
• Wschód słońca na Połoninie Wetlińskiej.
• Pierwszy tydzień jesieni na Haliczu.
• Zimowa Tarnica i Jezioro Solińskie.

Dodatkowo:

• Wspólna wycieczka – Siedem rzeczy które przeżyjesz w górach tylko ze mną.
• Moje filmy.
• Kilka słów o mnie.
• Wywiad w radiu Lem.fm.
• Jak zostałem przewodnikiem górskim?

Zapraszam na mojego:

• Facebooka
• Instagrama